Nam Sơn – Tiểu Sử Cuộc Đời, Sự Nghiệp & Tác Phẩm

Tiểu Sử Cuộc Đời Hoạ Sĩ Nam Sơn

Nam Sơn hay còn gọi là Nguyễn Nam Sơn, tên thật Nguyễn Vạn Thọ (1890-1973), quê gốc ở Vĩnh Yên cũ, sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, là một trong những họa sĩ Việt Nam đầu tiên của nền hội họa đương đại. Sinh ra trong một gia đình nề nếp ở Hà Nội, Nam Sơn được cha mẹ đặt tên là Nguyễn Văn Thọ với hy vọng “văn an toàn dân”. Thân sinh của ông là nhà Nho Nguyễn Văn Khang, nguyên Bí thư Phủ Thống sứ Bắc Kỳ; ông mất khi Nam Sơn mới 4 tuổi. Mẹ ông sống một mình và một mình nuôi con khôn lớn. Bà được vua Bảo Đại ban tặng tước hiệu Tiết chế khanh.

Những năm học tại trường Bưởi, Nguyễn Văn Thọ đã sớm bộc lộ năng khiếu và niềm đam mê hội họa. Lúc đó ở Việt Nam chưa có giáo viên hay trường dạy mỹ thuật nào, ông phải tự học qua tranh dân gian, tranh Trung Quốc và tranh Nhật Bản.

Năm 18 tuổi, dù đang làm việc cho Sở Tài chính Đông Dương nhưng ông vẫn hết lòng vì hội họa. Ông được nhiều người Hà Nội biết đến là một họa sĩ tài năng, thậm chí các học giả Trần Trọng Kim, Đỗ Thận đã mời ông vẽ bìa và minh họa cho các tác phẩm của họ. Từ đó, ông được gọi là Nam Sơn (bút hiệu của ông). Sau đó, cả tạp chí Nam Phong và tạp chí Đông Dương đều nhờ ông vẽ tranh minh họa.

Sự Nghiệp Của Hoạ Sĩ Nam Sơn

Từ 1920 – 1921, Nam Sơn tham gia trang trí cho Hội quán Sinh viên An Nam (Foyer des Étudiants annamites), được thành lập bởi Paul Monet.
Năm 1923 ông đã tham gia Đấu xảo Hà Nội với bốn bức tranh nghệ thuật là: Nhà nho xứ Bắc, Ông già Kim Liên, Cô gái Bắc kỳ và Tĩnh vật được dư luận đánh giá là trong số những tranh sơn dầu đầu tiên ở Việt Nam mà tác giả là người vẽ giỏi. Cũng trong năm này, Nam Sơn được nhiều người biết đến về hội họa; do đó, ông được mời chịu trách nhiệm vẽ minh họa cho sách giáo khoa.

Đáng ngạc nhiên là vào thời điểm đó, họa sĩ nổi tiếng người Pháp Victor Tardieu, người hơn Nam Sơn 20 tuổi đã 7 lần đoạt giải thưởng về mỹ thuật trong đó có Giải thưởng Quốc gia Pháp. Victor Tardieu sang Việt Nam để học mỹ thuật phương Đông và sáng tạo thêm nhiều tác phẩm nghệ thuật độc nhất. Trong chuyến thăm Câu lạc bộ sinh viên Việt Nam do Paul Monet tổ chức tại số 9 Vọng Đức, ông đã gặp và bị thu hút ngay bởi Nam Sơn, người đang giúp Paul Monet trang trí câu lạc bộ. Cuộc gặp gỡ này là điểm khởi đầu của tình bạn giữa họ.

Tháng 9 năm 1925, Victor Tardieu hoãn trở lại Việt Nam vì bệnh, Nam Sơn trở về trước để kịp khai trường. Và cùng đi với ông là Joseph Inguimberty. Nam Sơn và Inguimberty đã chuẩn bị buổi tuyển sinh được tổ chức cùng một lúc tại Hà Nội, Huế, Sài Gòn, Phnom Pênh và Vientiane, với sự tham dự của 270 thí sinh.

Nam Sơn sau đó trực tiếp giảng dạy với tư cách giáo sư chuyên ngành bậc 2, phụ trách môn Đồ họa và Trang trí. Ông đã giảng dạy từ khoá đầu đến khoá cuối, tất cả 18 khoá, tham gia đào tạo hơn 150 họa sĩ, nhà điêu khắc; học trò của ông có rất nhiều người thành đạt, một số người ngay sau khi tốt nghiệp đã có những tác phẩm làm thế giới hội họa phương Tây phải thán phục.

Năm 1946, ông được Bộ Quốc gia Giáo dục Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hoà mời vào Hội đồng cố vấn học viện Đông phương bác cổ.

Năm 1957, Khi Hội Mỹ thuật Việt Nam thành lập, ông được bầu vào Ban Chấp hành và giữ chức vụ này trong suốt thời gian 16 năm, cho đến khi qua đời (26/1/1973)

Năm 1998 tại triển lãm “Mùa xuân Việt Nam” ở Paris do Bộ Văn hoá – Thông tin Việt Nam và Toà thị chính Paris tổ chức để giới thiệu về sự nghiệp mỹ thuật mới Việt Nam, tại đây 3 tác phẩm của ông đã được tuyển chọn. Tiếp đó, cuốn “Voyager Magazine” xuất bản tại Paris năm 1998 giới thiệu cuộc triển lãm này đã tuyển in bức “Chân dung người nông dân” (1940) của ông với lời bình ghi ngay trên tác phẩm: “Chỉ cho tới ngày nay, sau bao nhiêu năm bị lãng quên, các họa sĩ Việt Nam đã buộc người ta phải kính trọng”. cũng trong năm 1998, tức là 25 năm sau khi Nam Sơn qua đời, Hội Mỹ thuật Việt Nam đã truy tặng ông Huy chương “Vì sự nghiệp Mỹ thuật”.

Tác Phẩm Tranh Của Hoạ Sĩ Nam Sơn

Với vai trò là Giáo sư giảng dạy tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương trong vòng 20 năm (1925 – 1945), Họa sĩ Nam Sơn đã góp phần đào tạo được một thế hệ họa sĩ nổi tiếng của nền hội họa đương đại Việt Nam. Trong đó nhất định phải kể đến những tên tuổi những họa sĩ danh tiếng như: Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Công Văn Trung, Nguyễn Phan Chánh, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Cao Luyện, Nguyễn Đỗ Cung, Trần Văn Cẩn, Lương Xuân Nhị, Hoàng Lập Ngôn, Sĩ Ngọc, Trần Đình Thọ, Diệp Minh Châu, Nguyễn Sáng, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên, Tạ Thúc Bình, Phan Kế An…

Với sự kết hợp của hai nghệ sĩ chân chính Nam Sơn và Victor Tardieu, nên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương mà họ sáng lập đã hạn chế yếu tố thực dân, phát triển yếu tố tiếp biến văn hóa Đông – Tây để trở thành cái nôi nghệ thuật Việt Nam hiện đại. Do đó, các tác phẩm của các thế hệ sinh viên tại ngôi trường này luôn cho thấy những nét đẹp trong nghệ thuật phương Đông hiện đại độc đáo và giàu tính dân tộc.

Họa sĩ Nam Sơn là người đặt nền móng đầu tiên cho nền Mỹ thuật đương đại Việt Nam. Các tác phẩm của ông phần lớn theo khuynh hướng cổ điển châu Âu nhưng cũng ảnh hưởng nhiều bởi hội hoạ Trung Quốc, Nhật Bản. Ngoài tranh sơn dầu, lụa, thuốc nước, mực nho… cuối đời ông dùng chì son (sanguine) là chủ yếu. Trong đời, ông đã sáng tác trên 400 tác phẩm và để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị cao.

Đặc biệt hơn vào năm 2018, bức tranh lụa “Thiếu nữ cầm quạt” của ông đã được bán với giá kỉ lục là 440.000 euro tại Pháp. Ngoài ra, còn nhiều tác phẩm khác của ông cũng được đấu giá trên sàn đấu quốc tế. Đây là một dấu hiệu ấn tượng cho thấy giá trị mà tác phẩm của ông mang lại là rất lớn và tài năng của ông là sánh tầm thế giới.